Analityka internetowa – poradnik
12 min
12 min
Na skróty
Analityka internetowa to czynność podejmowana między innymi przez osoby i organizacje, które zarządzają stroną internetową. W ten sposób pozyskuje się, a następnie przetwarza, dane dotyczące stanu witryny, ruchu użytkowników, optymalizacji, sesji oraz wielu innych aspektów serwisu.
Analityka internetowa jest procesem złożonym, składającym się z wielu aspektów. Dotyczy nie tylko stron internetowych, ale także mediów społecznościowych, aplikacji oraz innych mediów, które są dostępne w sieci. Celem analityki internetowej jest lepsze zarządzanie określonym produktem na podstawie zbierania oraz przetwarzania wartościowych danych na temat użytkowników, błędów, sesji, zachowań społeczności i wielu innych aspektów.
Analityka internetowa ma za zadanie pozwalać ulepszać konkretny produkt (np. stronę, aplikację lub profil w mediach społecznościowych). Dlatego konieczne jest korzystanie ze specjalistycznych narzędzi, które pozwalają pozyskiwać informacje potrzebne do realizacji określonych działań. Dodatkowym celem analityki internetowej jest także optymalizacja współczynnika konwersji.
Najlepsi analitycy internetowi nie tylko potrafią odczytać i sprawdzić dokładnie otrzymane z urządzeń pomiarowych dane, ale także weryfikują zdobyty zbiór informacji w kontekście działalności danej firmy, jej celów, a także w szerokim kontekście przestrzeni internetu. To specjaliści, którzy dobrze posługują się także logiką, matematyką i ogólną wiedzą dotyczącą działań wykonywanych przez użytkowników sieci i ich konsekwencjach. Analityka internetowa przynosi bowiem informacje o stanie faktycznym naszych witryn, usług internetowych, pozwala też na zaplanowanie ich rozwoju, wyznacza realne cele i sposoby ich osiągnięcia (np. zwiększenie ilości odwiedzin strony, ilości wypełnionych formularzy, skuteczność wspomagania witryny przez odesłania z mediów społecznościowych, itd.) Zatem każda firma, która poważnie myśli o obecności w internecie i czerpaniu z niej korzyści, z konieczności znajdzie czas i miejsce dla aktywności analityka internetowego. Po prostu nie można poruszać się w gęstym lesie internetu bez choćby drobnych wskazówek.
Analityk internetowy to specjalizacja bardzo ciekawa i potrzebna dla spełnienia wielu celów w internecie. Analiza internetowa jest oczywiście pracą z danymi, a więc wiąże się z ich zdobywaniem, gromadzeniem danych, opracowaniem. Na ich podstawie można weryfikować skuteczność wielu działań, w tym związanych z SEO, reklamami, czy mediami społecznościowymi.
Jeżeli chcesz wiedzieć, co dzieje się z Twoimi aplikacjami, stronami www, kampaniami reklamowymi oraz mieć informacje o działaniach użytkowników, o tym, co przynosi sukces, a co warto jeszcze poprawić – z pewnością powinieneś zwrócić się do analityka internetowego. Analitykami od internetu zostają więc zwykle osoby, które posiadają szerszą wiedzę o funkcjonowaniu sieci i możliwościach, jakie stwarzają pewne działania w przestrzeni wirtualnej. W dużym skrócie: analityk internetowy dostarcza danych swojej firmie, objaśnia ich znaczenie, jest w stanie ułożyć na ich podstawie trafne strategie, i proponuje ich wdrożenie. A więc analiza internetowa jest w pełni racjonalna, ponieważ opiera się na wiedzy, z której wyprowadzane są zalecenia dla dalszych działań.
Analityk internetowy to sygnalista i strateg – informuje i doradza. Dlatego też jego praca jest tak ważna, szczególnie w kontekście wielu strategii marketingowych. Jeśli chcesz wiedzieć więcej na temat analityki dotyczącej pozycjonowania, to czytaj regularnie nasze wpisy. Zachęcamy również do kontaktu poprzez formularz wszystkich zainteresowanych zwiększeniem widoczności swojej strony w sieci.
Jakich narzędzi analitycznych potrzebujesz? Zanim wybierzesz odpowiednie narzędzia, zastanów się, co chcesz mierzyć.
Ogólny ruch odnosi się do liczby osób, wchodzących na stronę w określonych ramach czasowych. Dzięki temu możesz sprawdzić, czy działania marketingowe przynoszą spodziewane efekty. Jeśli masz dobrą kampanię, liczba unikalnych użytkowników powinna stale rosnąć. Kiedy zaczyna spadać, być może będziesz musiał wprowadzić pewne zmiany w swojej strategii.
Ta liczba jest bardzo ważna, ponieważ informuje Cię, czy Twoja witryna przyciąga uwagę, na jaką zasługuje. Załóżmy, że masz około 50 odwiedzających dziennie. To niewiele, jeśli prowadzisz stronę od roku. Z drugiej strony to przyzwoita liczba, jeśli założyłeś sklep online miesiąc temu. Innymi słowy, zwróć uwagę nie tylko na ruch, ale też jego ewolucję.
Innym ważnym wskaźnikiem analityki są źródła ruchu. Pomagają określić, skąd pochodzą Twoi czytelnicy. Zazwyczaj możemy je podzielić na cztery kategorie: wyszukiwarki, linki z innych witryn, wizyty z kampanii e-mailowych oraz linki z mediów społecznościowych.
Skoncentruj się przede wszystkim na wyszukiwarkach, ponieważ mogą przyciągać ogromny ruch. Co ważne, jeśli Twoja strona stale plasuje się wysoko w wynikach wyszukiwania, łatwiej jest pozyskać linki z innych witryn, ponieważ uznają Cię za wiarygodne źródło. Pamiętaj, by regularnie monitorować źródła ruchu. Dzięki temu możesz do nich dostosować swoją strategię.
Kolejnym ważnym parametrem jest współczynnik odrzuceń. Kiedy ktoś odwiedza Twoją witrynę, a następnie opuszcza ją po obejrzeniu jednej podstrony, nazywamy to “odrzuceniem”. Odsetek tych odwiedzin mierzony w stosunku do ogólnego ruchu nazywamy współczynnikiem odrzuceń. Informuje Cię o tym, czy są jakieś nierozwiązane problemy związane z użytecznością witryny. Do najczęstszych przyczyn wysokiego współczynnika odrzuceń zaliczamy długi czas ładowania, mało przejrzysty schemat nawigacji oraz nieatrakcyjny projekt strony internetowej.
Ilu użytkowników dokonuje zakupu w Twoim sklepie? Jaki procent sesji kończy się dodaniem produktu do koszyka oraz zawarciem transakcji? Jak prezentują się przychody w skali miesiąca? Odpowiedź na te pytania znajdziesz w Google Analytics, o ile e-commerce został poprawnie skonfigurowany. Możesz filtrować wyniki, aby porównać współczynnik konwersji z ruchu bezpłatnego oraz płatnego.
Analityka internetowa pozwala śledzić aktywność użytkowników na stronie. Dzięki niej dowiesz się, skąd pochodzą Twoi czytelnicy, co robią na witrynie, jak długo na niej pozostają i jakie treści lubią. W ten sposób możesz zoptymalizować strategię content marketingową. Pamiętaj, by regularnie mierzyć i monitorować kluczowe wskaźniki efektywności (KPI).
Analityka internetowa pozwala zobaczyć, jak działa Twoja witryna i jak zachowują się na niej użytkownicy. Dzięki niej możesz sprawdzić skuteczność kampanii marketingowych, poprawić jakość usług online i stworzyć profile klientów, by zwiększyć rentowność działań reklamowych i sprzedażowych. Śledzi ruch organiczny i płatny w czasie rzeczywistym. Analizując takie dane, możesz efektywniej inwestować swój czas i pieniądze.
W marketingu kluczowe znaczenie ma znalezienie grupy docelowej dla swoich produktów i usług. Warto więc korzystać z analityki internetowej, by trafić do potencjalnych klientów.
Wielu użytkowników przegląda strony na urządzeniach mobilnych. Dlatego musisz zoptymalizować witrynę pod tym kątem. W przeciwnym razie możesz odstraszyć potencjalnych klientów.
Analizując ruch, zwróć uwagę na nowych i powracających gości. Jeśli wskaźnik powracających użytkowników, nie przekracza 20%, Twoja strona nie jest tak angażująca, jak mogłaby być. Zwróć uwagę na współczynnik odrzuceń. Postaraj się też zoptymalizować strategię content marketingową do potrzeb grupy docelowej.
Współczynnik konwersji odzwierciedla skuteczność strategii marketingowych. Pozwala określić, ilu odwiedzających przekształciło się w potencjalnych klientów poprzez wypełnienie formularzy lub stało się klientami po dokonaniu zakupu.
Dzięki analityce znajdziesz potencjalne problemy na swojej stronie internetowej. Na przykład przygotowanie nieprawidłowego lejka sprzedaży, może generować mniejsze zyski.
Usługa Google Analytics jest chyba najbardziej popularną i powszechną wśród analityków internetowych. Wystarcza do dokonywania wielu pomiarów ruchu w sieci, jednak narzędzi stosowanych przez analityków jest o wiele więcej. Przypatrzmy się na jej przykładzie temu, czym realnie zajmuje się analityk internetu. Gdy kod śledzący dla naszej witryny zaczyna działać i usługa jest w pełni skonfigurowana, analityk otrzymuje całe mnóstwo bezcennych danych. Dowiaduje się o kliknięciach w nasze treści, ilości odwiedzin, profilu standardowego użytkownika witryny, jego zachowaniach (np. czas spędzony na stronie i in.), miejscach, z których nastąpiło wejście na stronę, najpopularniejszych artykułach blogowych i statystykach dla nich, a także wielu innych podobnych rzeczach.
W ten sposób analityk internetowy poznaje użytkowników witryny – jest w stanie określić ich profil i na tej podstawie doradzić treści, które będą chętniej przeglądane. Niektóre dane mogą nawet dać informację o konieczności przebudowy witryny, tak aby częściej nawiązywać kontakt z potencjalnymi klientami. Dzięki Google Analytics będziemy wiedzieć też jakie artykuły na blogu najsilniej konwertują. A także: czy film z YouTube naprawdę przyciąga klientów, czy rozmieszczenie elementów na stronie sprzyja nawiązaniu kontaktu, czy potrzebujemy więcej linków zewnętrznych, itd. To naprawdę ogrom wiedzy, z którą analityk internetowy musi się uporać, określić główne trendy i utworzyć na ich bazie pełny raport, który będzie stanowić punkt wyjścia dla dalszego planowania strategii. Nie bez znaczenia – oprócz twardych kompetencji technicznych – będą też miękkie kompetencje komunikacyjne. Analiza internetowa musi bowiem zostać zakomunikowana przez analityka w przejrzysty sposób osobom upoważnionym do zarządzania kierunkiem rozwoju firmy. Celem jest takie przekazanie danych i wytycznych, aby skłonić osoby decyzyjne w firmie do podjęcia odpowiednich działań, które jasno wynikają z tabel, wykresów i twardych danych liczbowych.
Google Analytics to urządzenie umożliwiające korzystanie z licznych, zaawansowanych funkcji. Prześwietla ono dane z trzech głównych obszarów: Acquisition, Behavior, Conversion, czyli:
Badanie tych trzech głównych sekcji Google Analytics jest dobrą podstawą działań w zakresie analityki strony internetowej, niemniej warto pamiętać, że ilość niestandardowych raportów i funkcji jest bardzo szeroka. Zaawansowani użytkownicy mogą korzystać np. z dokładniejszej analizy konwersji dokonywanych na stronie – tzw. ścieżek wielokanałowych, eksploratora pojedynczego internauty lub konkretnej grupy odbiorców i wielu innych, przydatnych opcji.
Kolejnym przydatnym narzędziem do analityki jest Kissmetrics. Pozwala obserwować i analizować zmiany we wzorcach zachowań użytkowników w danym czasie. Dostarcza również użytecznych danych o najnowszych i typowych witrynach odsyłających. Główną cechą Kissmetrics jest “Widok osi czasu”, który prowadzi dziennik aktywności odwiedzających stronę w łatwym do zrozumienia formacie.
Crazy Egg wykorzystuje technologię mapy cieplnej, by zobrazować, co użytkownicy robią na stronie. Zapewnia wizualną mapę ruchów czytelnika i punktów interakcji w witrynie. W ten sposób możesz łatwo sprawdzić, które miejsca cieszą się największą popularnością wśród odwiedzających.
Ahrefs, przydatne narzędzie do analityki, zbiera wiele pochwał od ekspertów z branży. Oferuje wiele funkcji, które pomagają w przeprowadzeniu audytów, rozwijaniu i ulepszaniu strategii optymalizacji pod kątem wyszukiwarek (SEO).
Korzystając z Ahrefs, możesz odkrywać wartościowe słowa kluczowe w swojej branży. Dodatkowo możesz sprawdzać witrynę pod kątem typowych problemów związanych z pozycjonowaniem. Proponowane narzędzie pozwala również monitorować linki zwrotne i pozycje konkurencji. Na szczególną uwagę zasługuje eksplorator słów kluczowych, który wykracza poza wolumeny wyszukiwania i pokazuje szacowaną liczbę kliknięć w wynikach wyszukiwania. W ten sposób możesz sprawdzić, czy warto kierować reklamy na konkretne słowo kluczowe.
Więcej na temat narzędzia Ahrefs dowiesz się w tym artykule: Ahrefs – Poradnik.
Omawiając przydatne narzędzia do analityki, warto również wspomnieć o SEMRUSH. Pozwala badać kampanie reklamowe pod kątem konkurencji, budżetu i nie tylko. Dodatkowo umożliwia kompilację wartościowych słów kluczowych dla treści i działań marketingowych.
Korzystając ze wspomnianego narzędzia, możesz śledzić wyniki na platformach społecznościowych, monitorować pozycje słów kluczowych oraz przeprowadzić audyt profilu linki zwrotnych. Generuj i udostępniaj niestandardowe raporty analityczne na temat strony.
Woopra to kolejne narzędzie, które pozwala śledzić ruch na stronie internetowej. Dostarcza statystyk na temat odwiedzających użytkowników, w czasie rzeczywistym. Udostępnia informacje o tym, gdzie mieszkają i jakie treści czytają.
Oferuje również funkcję czatu. Dzięki temu możesz rozmawiać na żywo ze swoimi gośćmi. Takie rozwiązanie sprawdzi się doskonale w przypadku witryny e-commerce. Ułatwia nawiązanie interakcji z klientami. Woopra oferuje ograniczony plan darmowy, a także kilka płatnych opcji.
Z MATOMO korzysta ponad 1,4 miliona stron internetowych, w tym NASA. To płatne narzędzie, wcześniej znane jako Piwik, zapewnia kompleksowe rozwiązanie do analizy witryn. Pomaga zarabiać więcej na ruchu na stronie. Co ważne, jest zgodne z RODO, czyli Ogólnym Rozporządzeniem o Ochronie Danych. Oferuje następujące funkcje: profile gości, mapy termiczne, menadżer tagów, testy A/B, pozycje w wynikach wyszukiwania.
Szukasz przydatnych narzędzi do analityki? W takim razie zwróć uwagę na Majestic SEO. Specjalizuje się w analizie linków zwrotnych. Oprócz tego pozwala badać słowa kluczowe i przeprowadzać audyty SEO. Śledzi wydajność witryny w czasie rzeczywistym. Umożliwia również ocenę stron konkurencji, by poprawić własną.\
Kto zna wroga i zna siebie, nie będzie zagrożony choćby i w stu starciach – głosił Sun Zi, jeden z najpopularniejszych i największych starożytnych myślicieli Dalekiego Wschodu. Jest to koncepcja, która sprawdza się nie tylko w świecie wojny, ale i rywalizacji, także tej biznesowej. Obecnie dysponujemy licznymi narzędziami, które pozwalają nam lepiej zrozumieć nie tylko własne działania w zakresie przedsiębiorczości, ale i ruchy konkurencji. W rzeczywistości online niewątpliwie takim narzędziem staje się analityka SEO.
Zbieranie różnorodnych, cennych informacji związanych z ruchem i zachowaniami użytkowników na stronie internetowej oraz ich skrupulatna analiza, a następnie ukierunkowane przetwarzanie stanowią fundament działań związanych z analityką SEO. Dzięki niej jesteśmy w stanie ocenić między innymi to, kto odwiedza nasza witrynę, jak często to robi, w jaki sposób na nią trafia, ile czasu na niej spędza, co go interesuje. Na tej podstawie możemy sugerować zmiany, wdrażać nowe, celne rozwiązania optymalizacyjne oraz działania marketingowe, określone według indywidualnych celów biznesowych. Co więcej, mamy także możliwość precyzyjnego monitorowania oraz zbadania i porównania konkurujących z nami serwisów (np. w zakresie pozycji w wynikach wyszukiwania, ruchu generowanego na stronie, pozycjonowania słów kluczowych, profilu linków), a następnie wykorzystania tych danych oraz wyciągnięcia wniosków w zakresie przemyślanej rywalizacji, dostosowania oferty do aktualnej specyfiki rynku lub poszukiwania własnej niszy.
Jeśli wiemy, jak się nią posługiwać, analityka SEO może okazać się niezwykle cennym źródłem danych. Jest to narzędzie, które przyciąga uwagę nie tylko firm z branży e-commerce, ale i właścicieli różnorodnych blogów, tematycznych stron, portali czy serwisów informacyjnych. Pozyskiwanie dane mogą być wykorzystywane między innymi do analizowania: skuteczności podjętych inwestycji, strategii content marketingowych, kampanii w mediach społecznościowych, działań konkurencji w wybranej branży, a nawet usprawnień technicznych serwisu. Możemy badać zarówno bieżące działania, jak i oceniać skutki podjętych już decyzji, a także śmiało wybiegać w przyszłość, planując rozwój.
Główny cel analityki webowej koncentruje się na tym, aby zdobyć wiedzę, która pozwoli rozstrzygnąć o konkretnych rozwiązaniach optymalizacyjnych (np. nakładach na kampanie marketingowe, PR-owe czy rozwój serwisu), a także wpłynie na zwiększenie współczynnika konwersji i poprawę widoczność serwisu w wynikach wyszukiwania. Bazując na konstruktywnych raportach, możemy więc drążyć pomysły, dopasowywać treści, generować zyski i poprawiać wydajność. Jest to bez wątpienia zadanie dla tych, którzy lubią stawiać pytania i bez wahania podążają w kierunku szeroko pojętych udoskonaleń.
Analityka marketingowa to nieodłączny element prowadzenia praktycznie każdej strony internetowej. Proces ten jest szczególnie ważny w przypadku e-commerce, gdzie kluczową rolę odgrywa monitorowanie ruchu, konwersji oraz sytuacji w wyszukiwarce. Na czym tak naprawdę polega analityka marketingowa? Przydaje się między innymi w e-commerce, a także w przypadku stron wizytówek, portali lub aplikacji.
Każdy e-commerce jest inny, więc wymaga odrębnego podejścia. Mimo to analityka marketingowa w przypadku wszystkich sklepów online wygląda dość podobnie. Wszystkie dane, jakie zbierzesz oraz poddasz kontroli, będą odzwierciedlać zachowanie i nawyki użytkowników. Jeżeli wyciągniesz odpowiednie wnioski, prowadzenie analityki marketingowej będzie efektywne, a Ty zrealizujesz swoje cele. W tym przypadku ważne jest nie tylko monitorowanie statystyk oraz wyników, ale również ich umiejętna interpretacja. Korzystaj ze specjalistycznych narzędzi, o których mówiliśmy wcześniej. To, jakie wybierzesz, zależy tylko od Ciebie. Niekoniecznie musisz stosować wszystkie. Należy jednak przypomnieć, że Google Analytics należy do szczególnie uniwersalnych rozwiązań w przypadku analityki internetowej.
Nie ważne czy prowadzimy bloga czy stronę internetową – najważniejszy jest ruch. Może być organiczny albo wytworzony przy pomocy reklam i innych narzędzi. Każde działanie może być wsparte SEO, poprzez pozycjonowanie Twoja witryna stać się bardziej widoczna w sieci i generować nowe kliknięcia. Bez tego, strona może zostać uznana za martwą i przestać pojawiać się wysoko wynikach wyszukiwania lub nawet lądować na ostatnich stronach. Dlatego powinniśmy monitorować widoczność naszej witryny, jest to właściwie podstawa, od której zaczyna się cały proces SEO. By dobrze zoptymalizować sklep internetowy czy bloga, musimy zacząć od analizy. Wówczas pozycjonowanie stron będzie znacznie efektywniejsze.
Myśląc o każdym działaniu w obrębie naszej witryny, zastanawiamy się, jakie przyniesie nam korzyści. Analityka jest podstawą nie tylko działań SEO, ale także odpowiedniego kreowania reklam płatnych. Dobrze wykorzystana poprawi współczynnik konwersji, a na tym zależy najbardziej. Właściciel witryny dzięki niej:
Analityka internetowa w SEO oraz SXO pozwala weryfikować frazy – inaczej słowa kluczowe – które wpisujemy w wyszukiwarce, by znaleźć odpowiedni produkt czy informacje, które nas interesują. Zadbaj o odpowiednie hasła dla swojej witryny, aby odnosiły się do tego, co pokazujesz lub sprzedajesz. Błędne hasła mogą wpłynąć na niski czas pobytu użytkownika w witrynie, ale poprawne pokażą Twoją stronę o wiele wyżej w rankingu. Jest to czasochłonny proces, który trzeba na bieżąco analizować i aktualizować, ponieważ każdego dnia wszystko się zmienia. Dzięki analityce internetowej dowiesz się jednak, czego osoby na Twojej stronie poszukują, co ich do Ciebie przywiodło i na tej podstawie opracować treści.
Dodatkowo analityka internetowa w SEO przydaje się do weryfikacji czasu ładowania strony. To jeden z istotniejszych czynników, choć może nie dla wszystkich tak oczywisty. Użytkownik w ciągu kilku sekund decyduje czy chce wejść na daną stronę, a jeśli już się na niej znajdzie ważne, by była szybka i przejrzysta. Nie może ładować się nieskończoność, ponieważ klienci zazwyczaj są niecierpliwi i chcą, by wszystko działało sprawnie, zwłaszcza korzystając ze smartfonów. Ten czynnik rankingowy ustala pozycję, dlatego, jeśli masz wolną witrynę – może ją obniżyć. Optymalizacja szybkości strony to priorytet SEO.
Jak często stosować analitykę internetową w działaniach SEO? Systematycznie. To powinien być nawyk wszystkich, którzy zajmują się poprawą widoczności strony i którym zależy na lepszym pozycjonowaniu. Jeśli nie mamy możliwości sprawdzania codziennie i monitorowania nowych danych, powinniśmy ustalić sobie umowny czas, po którym będziemy wracać do analiz: raz na tydzień, raz na dwa tygodnie lub raz na miesiąc. Im częściej to robimy, zwłaszcza w przypadku fraz czy słów kluczowych, tym szybsza i lepsza może być nasza reakcja. SEO i analityka internetowa jak widzimy idą w parze. Stała kontrola niesie ze sobą ogrom informacji, które SEO może wykorzystać przy pozycjonowaniu. Na rynku mamy wiele narzędzi, które pomogą nam w osiągnięciu tego, trzeba jednak pamiętać, że to nie jest jednorazowy proces i im więcej zmian pojawia się na rynku, tym więcej zmian powinniśmy wprowadzać, by być na bieżąco i łapać się na pierwsze strony wyszukiwarek.
Jeśli chcesz uczyć się analityki, zajrzyj na kanał Google Analytics na YouTube! Nie tylko zapewnia wgląd w najnowsze funkcje wspomnianej platformy, ale także publikuje niesamowite wywiady ze studiami przypadków i przykładami. Możesz zobaczyć, jak tworzyć różne raporty i jak z nich korzystać.
Czytaj, pisz, ćwicz, analizuj i optymalizuj! Załóż bloga i pisz o tym, co Cię interesuje. Następnie utwórz konto Google Analytics i zainstaluj GA na swoim blogu. Możesz też pomyśleć o instalacji innych bezpłatnych narzędzi analitycznych, takich jak Crazy Egg (do tworzenia mapy ciepła). Poszukaj też blogów i grup na FB związanych z analityką internetową. Pamiętaj, by systematycznie poszerzać swoją wiedzę. Zwróć uwagę na kursy z analityki, np. na UDEMY.
Analityka internetowa to proces zbierania, przetwarzania i analizowania danych na temat zachowania użytkowników korzystających ze strony internetowej lub aplikacji. Jej celem jest opracowanie i wdrożenie rozwiązań optymalizacyjnych, które polepszą doświadczenia odbiorców (UX).
Wybór narzędzi do analityki internetowej to kwestia indywidualna. Popularne oprogramowania w tym zakresie to: Google Analytics, Ahrefs, Kissmetrics, Crazy Egg oraz Woopra.