Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak ważna w relacjach międzyludzkich jest komunikacja niewerbalna. Niekiedy odgrywa ona bardziej istotną rolę niż wypowiadane przez nas słowa, a dotyczy to nie tylko codziennych kontaktów, ale i tych biznesowych.
Właśnie z tego względu w tym wpisie poruszamy szerzej zagadnienie komunikacji niewerbalnej. Czym dokładnie są sygnały niewerbalne, jakie możemy przekazać innym? I jakie mogą być funkcje komunikacji niewerbalnej zarówno na polu prywatnym, jak i w pracy? Jeśli ciekawią Cię te kwestie, zapraszamy do lektury.
Czym dokładnie jest komunikacja niewerbalna?
Komunikacja niewerbalna jest tą częścią komunikacji, która przekazuje informacje za pośrednictwem innych kanałów niż język mówiony czy pisany. Innymi słowy: jest to komunikacja bez użycia słów.
Komunikacja niewerbalna obejmuje sygnały:
- dziedziczone – to rodzaj komunikacji, który wynika z naszego genetycznego dziedzictwa. Oznacza to, że pewne zachowania niewerbalne są wspólne dla wszystkich ludzi.
- wrodzone – te zachowania są związane z naszą biologią i pojawiają się naturalnie, w odpowiedzi na określone bodźce. Służą jako narzędzie komunikacji niewerbalnej, nawet jeśli nie zdajemy sobie z tego sprawy, wyrażają nasze emocje i reakcje fizjologiczne.
- wyuczone – te formy komunikacji niewerbalnej nabywamy w trakcie życia poprzez interakcje społeczne i doświadczenia kulturowe. Zależnie od kraju, różnić będzie się znaczenie gestów, postawy ciała czy nawet to, jakie znaczenie ma określony wyraz twarzy.
Komunikacja niewerbalna – przykłady
Podstawowa komunikacja niewerbalna to przede wszystkim:
- gesty i inne ruchy ciała,
- mimika twarzy,
- kontakt fizyczny (dotyk),
- głos (ton głosu, siła głosu, akcentowanie, szybkość mówienia, płynność mówienia),
- postawa ciała,
- kontakt wzrokowy,
- wygląd fizyczny (fryzura, ubiór, makijaż czy biżuteria),
- dystans fizyczny między rozmówcami.
Inne komunikaty niewerbalne – nie tylko postawa ciała
Co ciekawe, komunikowanie niewerbalne nie ogranicza się do mowy ciała czy tonu głosu. Komunikację niewerbalną może także odgrywać miejsce oraz czas spotkania, organizacja danej przestrzeni (zwłaszcza sposób ustawienia miejsc siedzących) czy gadżety i inne przedmioty, którymi się otaczamy.
Podczas bezpośrednich kontaktów w życiu codziennym najważniejszą rolę odgrywa postawa ciała, jaką przybieramy wobec współrozmówcy, jak również to, co wyrażamy z pomocą gestów. Warto zdawać sobie przy tym sprawę z tego, że nie wszystkie komunikaty niewerbalne są nadawane świadomie. Z tego względu całkowite kontrolowanie swojego zachowania jest bardzo trudne, zwłaszcza podczas odczuwania silniejszych emocji, takich jak niezadowolenie, strach lub niechęć.
Czy język migowy to komunikacja niewerbalna?
Odpowiedź może Cię zaskoczyć, ale nie. Wynika to z faktu, że – jak wskazuje nazwa – jest to język, a więc przyjęty system znaków. Choć w tym przypadku składa się z gestów wykonywanych za pomocą dłoni, dla osób niesłyszących są one równoznaczne ze słowami. Tym samym język migowy to komunikacja werbalna.
Funkcje komunikacji niewerbalnej
Komunikacja niewerbalna odgrywa istotną rolę w codziennym życiu, a jej funkcje można dzielić w zależności od pełnionych zadań.
Istnieje wiele podejść do klasyfikacji, które uwzględniają zarówno udział komunikatów niewerbalnych w przekazywaniu informacji, jak i ich wpływ na odbiorcę. Różne funkcje sygnałów niewerbalnych są analizowane na podstawie tego, jakie znaczenie mają w kontekście relacji społecznych czy w wyrażaniu emocji oraz jak wspierana jest przez nie komunikacja werbalna.
Funkcja pragmatyczna
Pozwala na pokazanie przynależności do określonej grupy społecznej i wywarcie wpływu na zachowanie współrozmówcy. Oznacza to, że za pomocą postawy ciała lub przy pomocy gestów można wyrazić swoją pozycję w grupie lub pokazać, do jakiej społeczności się należy.
Funkcja semantyczna
Modyfikuje komunikat werbalny poprzez zaprzeczanie, akcentowanie etc. Za pomocą mimiki twarzy, takich jak zmarszczone brwi lub uśmiech, możemy wzmacniać lub podważać znaczenie słów.
Funkcja regulująca
Organizuje rozmowę i pozwala na zarządzanie nią. Np. ruchy oczu mogą wskazywać, kiedy ktoś chce zabrać głos lub zakończyć swoją wypowiedź, co pomaga w płynnej interakcji.
Funkcja syntaktyczna
Umożliwia zsynchronizowanie rozmawiających ze sobą osób (m.in. poprzez zagwarantowanie komfortu), a jednocześnie zaznacza konkretne etapy konwersacji.
Ponadto komunikacja niewerbalna odpowiada za zastępowanie mowy w sytuacjach, gdy porozumiewanie się za pomocą słów jest utrudnione lub niemożliwe, jak również za wyraźne pokazywanie emocji i postaw.
Jakie znaczenie ma komunikacja niewerbalna w środowisku biznesowym?
W świecie biznesu komunikacja niewerbalna odgrywa dużą rolę, wpływając na sposób, w jaki jesteśmy postrzegani przez współpracowników czy klientów. Np. mimika twarzy wspiera wyrażanie emocji i może pełnić funkcję komentarza w trakcie rozmów biznesowych. Warto zwrócić uwagę również na postawę ciała, która zdradza poziom pewności siebie oraz otwartość na współpracę.
Kontakt wzrokowy
Ruchy oczu są kolejnym istotnym elementem komunikacji niewerbalnej w biznesie Utrzymywanie kontaktu wzrokowego zazwyczaj oznacza zaangażowanie i zainteresowanie rozmówcą, podczas gdy unikanie kontaktu wzrokowego może budzić wątpliwości co do szczerości czy pewności siebie. Nawet pozornie drobne gesty, jak np. uścisk dłoni, mają ogromne znaczenie w tworzeniu atmosfery współpracy.
Ton głosu
Nie można też pominąć tonu głosu. W biznesie liczy się bowiem nie tylko to, co mówimy, ale również, jak to robimy. Barwa głosu, intonacja czy tempo mówienia mogą wpłynąć na odbiór komunikatu, a także na postrzeganie nas jako lidera lub partnera.
Ubiór
Nie mniej ważnym elementem komunikacji niewerbalnej jest ubiór. Nasz strój, dobór kolorów i dodatków mogą przekazywać konkretne informacje o naszym podejściu do biznesu i partnerów. Odpowiedni ubiór w środowisku służbowym świadczy o profesjonalizmie i szacunku dla rozmówców, natomiast ten mniej adekwatny może podważyć naszą wiarygodność.
Różne formy komunikacji niewerbalnej
W porównaniu do komunikacji werbalnej, ta niewerbalna może przyjmować znacznie więcej form. Składa się na nią nie tylko mimika, gestykulacja, sposób mówienia i dystans fizyczny między rozmówcami, ale nawet tak niepozorne elementy jak ruchy gałek ocznych czy zmiany wielkości źrenic.
Do najczęściej wykorzystywanych form komunikacji niewerbalnej należą gesty.
Co możesz wyrazić z pomocą gestów? Rodzaje gestów
Ilustratory
ilustrują wypowiadane słowa i ubarwiają je. Obrazują np. kształt lub rozmiar opisywanych rzeczy, a także mogą podkreślać najważniejsze części wypowiedzi.
Emblematy
Odpowiedniki znaków językowych, które zastępują słowa. To np. podniesiony kciuk, oznaczający „ok” czy uniesiona do góry dłoń, sygnalizująca chęć wypowiedzenia się.
Regulatory
Najczęściej pojawiają się przy powitaniach i pożegnaniach, ale nie tylko wtedy. Ich zadaniem jest regulowanie czasu trwania rozmowy poprzez robienie przerw, przekazywanie głosu innej osobie czy podanie ręki na znak zakończenia konwersacji.
Adaptory
Pełnią funkcję adaptacyjną, ułatwiają aklimatyzację w danej sytuacji komunikacyjnej. To gesty niekontrolowane, takie jak zakładanie włosów za ucho czy drapanie się po głowie.
Proksemika i rodzaje przestrzeni interpersonalnej
Na uwagę zasługuje też proksemika, czyli dziedzina nauki skupiająca się na społecznym postrzeganiu używania przestrzeni interpersonalnej. Na podstawie odległości dzielącej rozmówców można odczytać, jakie łączą ich relacje. Wyróżnia się cztery podstawowe strefy dystansu komunikacyjnego:
- publiczna – ponad 360 cm wokół ciała,
- społeczna – 120-360 cm wokół ciała,
- osobista – 45-120 cm wokół ciała,
- intymna – ok. 45-50 cm wokół ciała.
To oznacza, że im mniejsza jest odległość między osobami prowadzącymi rozmowę, tym bliższe łączą je relacje.
Komunikacja niewerbalna i jej znaczenie – podsumowanie
Gesty często wyrażają więcej niż słowa, dlatego komunikacja niewerbalna ma ogromne znaczenie, szczególnie w kontekście biznesowym. Obserwacja zachowania współrozmówcy bierze udział w przekazywaniu informacji podczas rozmów kwalifikacyjnych, spotkań biznesowych i codziennych interakcji. Ważne jest jednak, aby analizować gesty w określonym kontekście – na przykład założone ręce mogą oznaczać zamknięcie się, ale czasem tylko reakcję na zimno.
Znajomość komunikacji niewerbalnej pomaga lepiej kontrolować własne zachowanie i odczytywać intencje innych, co jest przydatne zarówno w relacjach towarzyskich, jak i zawodowych. Warto zatem pamiętać choć o podstawowych zagadnieniach dotyczących tego właśnie tematu.
