FTP – co to jest? Do czego służy?
6 min
6 min
Na skróty
Większość osób korzystających na co dzień z Internetu z pewnością spotkała się z File Transfer Protocol, czyli FTP. Co to jest i jak się go wykorzystuje? Choć mówi się, że jest nieco przestarzały, FTP wciąż cieszy się dużą popularnością. Przekonaj się, do czego służy wspomniany protokół i w jakich sytuacjach może okazać się przydatny.
FTP to protokół sieciowy, który służy do transferu plików przez Internet pomiędzy komputerem a serwerem. To jeden z najbardziej popularnych, a jednocześnie najstarszych sposobów na przesyłanie danych. Jego początki sięgają do roku 1971. Twórcy protokołu mieli za zadanie opracować rozwiązanie, które pozwoliłoby na przesyłanie, odbieranie i edytowanie plików w innym systemie.
Obecnie FTP uznaje się za jeden z fundamentów Internetu. Dobrze znają go przede wszystkim administratorzy witryn internetowych i właściciele serwerów. Protokół jest wykorzystywany głównie do transferu i edytowania plików stron www. To oznacza, że bez niego nie istniałoby wiele witryn. Nie jest tak dobrze znany jak HTTP, jednak większość z nas miała z nim styczność, np. podczas pobierania różnych aplikacji.
Należy pamiętać, że to dzięki protokołowi FTP możliwy stał się przepływ informacji, czyli ich pobieranie oraz udostępnianie. Początkowo jego obsługa polegała na wydawaniu poleceń w konsoli. Jednak teraz wygląda to podobnie jak korzystanie z eksploratora Windows. Jak już zostało wspomniane, FTP to skrót od File Transfer Protocol, a więc w tłumaczeniu będzie to protokół przesyłania danych. Mimo że przeważnie służy do edytowania plików stron www, można wykorzystywać go też do innych celów jak:
Ponadto są osoby, które FTP wykorzystują jako wstęp do nauki. Dzięki niemu można zapoznać się ze sposobem działania i obsługą protokołów, których jest sporo, to np. POP3, IMAP czy SMTP.
Źródło: https://filezilla-project.org/images/screenshots/fz3_win_main.png
Warto wiedzieć nie tylko, co to jest FTP, ale też to, w jaki sposób działa. Aby nawiązać połączenie, po jednej stronie musi znaleźć się użytkownik, a po drugiej serwer. Konieczne jest przy tym posiadanie określonych uprawnień i poświadczeń, żeby transfer plików był możliwy. Wyróżnia się dwa tryby połączenia FTP:
Przeważnie w programach FTP jako domyślny ustawiony jest tryb połączenia pasywnego. Wynika to z większego bezpieczeństwa. Często korzystanie z trybu aktywnego nie jest możliwe z uwagi na działanie zapory firewall w komputerach, które blokują uzyskanie połączenia z zewnątrz. Żeby nawiązać komunikację z serwerem, użytkownik musi wprowadzić dane logowania i otworzyć kanał poleceń oraz danych. Wtedy może przejść do transferu i odczytywania plików.
Aby nawiązać połączenie z serwerem FTP, należy wprowadzić kilka danych. To:
Dane te mogą się różnić, ponieważ zależą od tego, w jaki sposób, w jakim celu i do czego konkretnie chcesz uzyskać dostęp. Aby otrzymać wszystkie potrzebne dane, najlepiej skontaktować się z administratorem strony i poprosić o ich przekazanie. Innym rozwiązaniem jest utworzenie nowego konta FTP, co można zrobić w kilku prostych krokach. Wystarczy zalogować się do administracyjnego panelu serwera, na którym znajdują się pliki i przejść do zakładki FTP. W menu powinna znaleźć się karta konto FTP lub o podobnej nazwie, a w niej opcja utworzenia nowego konta z uprawnieniami odczyt + zapis. Możliwe jest też edytowanie hasła do istniejącego już konta.
Źródło: screen ze strony https://filezilla-project.org/images/screenshots/fz3_win_sitemanager.png
Jest wiele sposobów na to, aby nawiązać połączenie FTP, jednak najczęściej wykorzystuje się do tego jedną z poniższych aplikacji (określa się mianem klientów FTP):
Zalogowanie się do programu otwiera wszystkie możliwości. Obsługa FTP przypomina zarządzanie plikami i folderami w systemie Windows, a więc nie jest to kłopotliwe. Użytkownik ma dostęp do takich opcji jak usuwanie, przenoszenie, modyfikowanie i wgrywanie danych na serwer. Czasami problemem okazuje się głównie znalezienie konkretnej lokalizacji pliku. Zdarza się to w sytuacji, gdy na serwerze znajduje się wiele różnych danych. W przypadku wykorzystywania FTP do zarządzania witryną warto zrobić kopię zapasową całej zawartości i przenieść ją w inne miejsce, przykładowo do chmury. Dzięki temu można uniknąć ewentualnych błędów lub niespodziewanej awarii i utraty plików.
Z założenia usługa FTP nie jest bezpieczna. Wynika to z tego, że kiedy powstawała, kwestia cyber-bezpieczeństwa nie była tak priorytetowa i powszechna. Transfery z protokołem FTP nie są zaszyfrowane, co potencjalnie daje hakerom szansę na ich wykrycie i przechwycenie. Obecnie większość serwerów nie daje możliwości korzystania z podstawowego FTP. Zamiast tego w aplikacji oferowany jest FTPS lub SFTP.
Protokół FTPS działa podobnie jak zwykły FTP. Różnica polega na tym, że wysyłane pakiety są szyfrowane. Tym samym utrudnione lub nawet niemożliwe staje się podejrzenie danych przesyłanych w pakietach. Z kolei działanie SFTP można porównać do połączenia SSH z serwerem. Tutaj przy autoryzacji, zamiast haseł można stosować klucze publiczne. Warto pamiętać, że pomiędzy wymienionymi protokołami istnieje też różnica w wykorzystywanym porcie. W przypadku FTP jest to port 21, FTPS port 21 lub 990, a SFTP port 22 (choć czasami administratorzy stosują też inne, a zmieniają je w celu zapewnienia większego bezpieczeństwa).
Podczas korzystania z programów open-source można spotkać się z opcją logowania i pobierania plików przez FTP dzięki połączeniu anonimowemu. Jednak trzeba mieć na uwadze, że nie do końca zachowujesz anonimowość. Nawet jeśli nie jest konieczne podawanie danych przed nawiązaniem połączenia, w teorii administrator może zobaczyć, kto pobiera pliki. Niemal na pewno zapisuje on sesje użytkowników, więc widzi określone informacje, m.in. adresy IP.
FTP to protokół, który powstał kilkadziesiąt lat temu, a więc jest już dobrze znany. Wciąż uznaje się go za dobrą metodę transferu danych, mimo że chmury i dyski online są bardziej nowoczesne i dają dostęp do wielu ciekawych funkcji. Korzystanie z tego typu usługi nie jest kłopotliwe, zwłaszcza za pomocą popularnych aplikacji. Nie można nie wspomnieć też o tym, że protokół FTP daje dostęp do kilku przydatnych opcji. Docenia się go przede wszystkim za możliwość przesyłania wielu różnych plików jednocześnie, choć nie jest to jego jedyny atut. Pozwala on także na planowanie transferów, a nawet wznowienie wysyłania danych, gdy niespodziewanie doszło do zerwania połączenia.
Istotne jest to, że za pośrednictwem FTP można swobodnie przesyłać pliki w większym rozmiarze. Nie trwa to długo i nie wiąże się z obciążeniem komputera. Często przesłanie całego folderu ze zdjęciami czy innymi danymi za pośrednictwem poczty e-mail lub nawet wirtualnej chmury bywa trudne, czasami wręcz niemożliwe. Protokół FTP pozwala na rozwiązanie problemu z transferem.
O tym, jak przydatny jest FTP i serwer do obsługi plików, można się przekonać m.in. podczas tworzenia stron internetowych. Za sprawą tego protokołu transfer wielu danych przebiega szybko i bez problemów, co wpływa też na tempo prac nad witryną. Korzystają z niego również osoby z branży SEO. Dostęp do serwera FTP jest potrzebny, aby zrealizować wszystkie wyznaczone zadania i jednocześnie zadbać o bezpieczeństwo strony, a więc m.in. wykonać kopię zapasową. Wówczas możliwe jest wprowadzanie zmian z zakresu optymalizacji bez żadnego ryzyka. Z poziomu serwera FTP zarządza się plikami źródłowymi witryny, można je też edytować. Inne dostępne opcje to np.:
Korzystanie z FTP poleca się także osobom, które chcą lub muszą zapoznać się ze sposobem działania protokołów. Jest on podstawą, po poznaniu której można przejść do bardziej skomplikowanych wersji i pogłębiać swoją wiedzę. Poza tym protokół doceni każdy, kto chce mieć możliwość dzielenia się plikami z innymi użytkownikami, ale nie chce tego robić za pośrednictwem pozostałych dostępnych usług.
Warto zaznaczyć, że programy służące do nawiązywania połączeń FTP są w większości darmowe, a do tego dostępne w polskiej wersji językowej. Niektóre mają na tyle prosty interfejs, że z powodzeniem obsłużą je osoby, które do tej pory nie miały styczności z opisywanym protokołem (wyróżnia się tym np. Total Commander). Są też specjalne aplikacje dla bardziej zaawansowanych użytkowników, obsługujące protokoły FTPS oraz SFTP i pozwalające na łączenie się z wieloma źródłami w tym samym czasie (ich liczba może przekraczać nawet 100). To oznacza, że każdy znajdzie dla siebie odpowiedni program FTP, dostosowany do indywidualnych potrzeb i poziomu wiedzy na temat funkcjonowania protokołu.
FTP najczęściej służy do zarządzania i modyfikacji stron internetowych. Jednak warto mieć na uwadze, że można używać go też w celu udostępniania plików innym użytkownikom, czyli jako alternatywę dla pozostałych usług przechowywania i transferu danych. Aby nawiązać komunikację między serwerem FTP a użytkownikiem, potrzebny jest klient FTP, czyli specjalne oprogramowanie. Porównując dostępne aplikacje pod kątem funkcjonalności, można z łatwością znaleźć tę odpowiednią, która zapewni bezproblemowe korzystanie z FTP.
