Use case, czyli przypadek użycia - co oznacza ten termin?

Przypadek użycia to opis tego, jak użytkownik wchodzi w interakcję z systemem, by osiągnąć określony cel. To jedno z podstawowych narzędzi w projektowaniu i testowaniu oprogramowania – pomaga lepiej zrozumieć potrzeby użytkowników i zaplanować funkcjonalności systemu. W tym tekście wyjaśniamy, czym dokładnie jest przypadek użycia, jakie pełni funkcje i jak wykorzystać go w praktyce, aby usprawnić proces tworzenia i testowania aplikacji.

Co to jest przypadek użycia (Use Case)?

Przypadki użycia to nic innego jak scenariusze – zestawy kroków wykonanych przez użytkownika lub komponent systemu prowadzące do konkretnego rezultatu. Dzięki nim można modelować wszystkie potencjalne interakcje z systemem i przedstawić każdą funkcję, którą dany system powinien realizować.

Przypadek użycia, nazywany również Use Case, to narzędzie doskonale znane w świecie projektowania oprogramowania. Jego główną misją jest ukazanie, w jaki sposób użytkownik bądź inny system mogą współpracować z danym systemem, aby osiągnąć określone cele operacyjne czy biznesowe.

W kontekście tworzenia oprogramowania, przypadki użycia pełnią kilka niezbędnych funkcji:

• komunikacja wymagań: stanowią doskonały most komunikacyjny między analitykami a programistami, dokładnie określając funkcjonalności systemu,
• podstawa testów: umożliwiają kreowanie scenariuszy testowych – kluczowego elementu zapewniającego jakość,
• projektowanie interfejsu użytkownika: pomagają projektantom UI/UX lepiej zrozumieć działania użytkowników i stworzyć intuicyjne interfejsy.

Kluczowe komponenty przypadku użycia

Kiedy mówimy o dobrze opracowanym przypadku użycia, chodzi nam o kilka kluczowych elementów, które gwarantują jego efektywne zastosowanie w projektowaniu systemów. Te elementy pomagają zrozumieć, jak powinien funkcjonować system i jakie są od niego oczekiwania.

Przede wszystkim musimy wspomnieć o aktorze – czyli osobie lub systemie komunikującym się z naszym projektem. To może być zarówno końcowy użytkownik aplikacji, jak i również inny system czy proces współpracujący z naszym softwareem.

Kolejnym nieodłącznym składnikiem jest cel. Każdy przypadek użycia powinien mieć jasno sprecyzowany cel, który aktor ma za zadanie osiągnąć. Musi on być precyzyjnie sformułowany i łatwy do pojęcia, by zapewnić klarowność całego zadania.

Nie możemy też zapomnieć o warunkach początkowych, które opisują stan systemu na starcie scenariusza przypadku użycia. Określenie tych warunków pozwala na lepsze zrozumienie wymagań, które muszą być spełnione przed rozpoczęciem procesu.

Czwartym ważnym elementem jest sekwencja interakcji, czyli szczegółowy opis kroków prowadzących do realizacji celu aktora. Przedstawia ona wszystkie możliwe działania i reakcje zarówno użytkownika, jak i systemu w trakcie interakcji.

Ostatnim elementem jest wynik końcowy, który opisuje stan systemu po wykonaniu wszystkich kroków oraz efekt działań aktora.

Zrozumienie tych elementów jest absolutnie kluczowe dla tworzenia skutecznych przypadków użycia. Pozwala to na podniesienie wartości analizowanego oprogramowania oraz lepsze dopasowanie go do potrzeb użytkowników i innych zaangażowanych systemów. Dzięki dokładnemu definiowaniu każdego aspektu możemy poprawić jakość finalnego produktu i zmniejszyć ryzyko błędów wynikających z niejasności funkcjonalnych wymagań.

Jak tworzyć przypadki użycia?

Tworzenie przypadku użycia to proces, który zaczyna się od identyfikacji aktorów – czyli wszystkich użytkowników lub systemów wchodzących w interakcję z projektowanym rozwiązaniem. Kolejny krok to określenie celów tych aktorów – jasnych, mierzalnych i zgodnych z zakresem systemu.

Następnie opracowujemy scenariusze interakcji, opisując krok po kroku działania prowadzące do realizacji celu. Uwzględniamy zarówno główny przebieg, jak i ewentualne alternatywne ścieżki. Na tej podstawie można zdefiniować wymagania funkcjonalne systemu.

Ostatnim etapem jest przygotowanie czytelnej dokumentacji i przekształcenie przypadków użycia w przypadki testowe – tak, by cały zespół (od analityków po testerów) miał wspólny punkt odniesienia przy realizacji i weryfikacji projektu.

Diagram przypadków użycia

Diagram przypadków użycia to graficzne przedstawienie funkcjonalności systemu z perspektywy użytkownika. Pokazuje, jakie działania (przypadki użycia) może wykonać aktor – czyli użytkownik lub inny system – w interakcji z systemem. Diagram składa się z prostych elementów: owalnych ikon reprezentujących przypadki użycia, postaci symbolizujących aktorów oraz linii wskazujących zależności między nimi. To narzędzie ułatwia zrozumienie, jakie funkcje powinien oferować system i kto z nich korzysta.

Źródło: https://www.edrawmax.com/article/use-case-diagram-examples.html 

Diagramy przypadków użycia są często wykorzystywane w fazie analizy wymagań, ponieważ pozwalają szybko i klarownie przedstawić zakres systemu. Pomagają zespołom projektowym, klientom i interesariuszom uzgodnić wspólną wizję działania systemu jeszcze przed rozpoczęciem programowania. Dzięki swojej prostocie i czytelności diagramy te pełnią ważną rolę w komunikacji między osobami technicznymi a nietechnicznymi.Przypadki użycia w zarządzaniu projektem

Na początku każdego projektu przypadki użycia jasno definiują zakres działania systemu, co stwarza solidną podstawę do podjęcia dalszych kroków. Są one pomocne przy identyfikacji kluczowych funkcji i sposobów ich wykorzystania przez różnych użytkowników. Bezpośrednio wpływa to na etapy projektowania i wdrażania.

Dobrze opracowane przypadki użycia pełnią rolę narzędzia komunikacyjnego między analitykami, programistami, klientami oraz innymi zainteresowanymi stronami. Wszystkie osoby zaangażowane mogą dzięki nim lepiej zrozumieć cele biznesowe i techniczne wymagania projektu.

Nie można też zapomnieć o analizie ryzyka poprzez przypadki użycia – to inny ważny aspekt ich zastosowania. Rozpatrując różne scenariusze interakcji z systemem, jesteśmy w stanie wcześnie wykryć potencjalne problemy i zaplanować środki zaradcze. To pozwala nam minimalizować ryzyko błędów podczas eksploatacji systemu.

Wreszcie, przypadki użycia są nieocenione podczas testowania oprogramowania. Dobrze zdefiniowane umożliwiają przygotowanie dokładnych scenariuszy testowych. Każdy z nich może stać się testem sprawdzającym, czy działanie systemu spełnia oczekiwania użytkownika końcowego.

Najczęstsze błędy w tworzeniu przypadków użycia

Jednym z najczęstszych błędów jest nieprecyzyjne opisywanie interakcji. Przypadki użycia powinny być zwięzłe, jasne i jednoznaczne – każda akcja aktora i odpowiedź systemu musi być opisana bez nadmiaru lub braków informacji, by uniknąć nieporozumień w zespole.

Drugim problemem jest nieuwzględnianie perspektywy użytkownika. Jeśli przypadki użycia nie odzwierciedlają realnych potrzeb i scenariuszy, powstaje system teoretycznie poprawny, ale mało użyteczny. Ważne jest także doprecyzowanie celów aktorów i zdefiniowanie wszystkich, także drugoplanowych, uczestników interakcji.

Często pomijane są też alternatywne ścieżki działania. Każdy przypadek użycia powinien przewidywać nie tylko główny przebieg zdarzeń, ale też wyjątki i możliwe komplikacje. Ich brak ogranicza elastyczność systemu i utrudnia reagowanie na nieprzewidziane sytuacje.

Semcore